30.11.2023 Тэгі: ААН, правы чалавека 
Праваабаронцы падрыхтавалі прамежкавую справаздачу аб выкананні Беларуссю рэкамендацый трэцяга цыкла ўніверсальнага перыядычнага агляду (УПА). Даклад падрыхтаваны кааліцыяй беларускіх праваабарончых арганізацый: Беларускай Асацыяцыяй Журналістаў, Беларускім Хельсінкскім Камітэтам, Праваабарончым цэнтрам "Вясна", Lawtrend, Офісам па правах людзей з інваліднасцю, прававой ініцыятывай, Human Constanta – сумесна з Беларускай Асацыяцыяй адвакатаў правоў чалавека і экалагічнай арганізацыяй "Экадом" пры агульнай каардынацыі Беларускага Хельсінкскага Камітэта, паведамляе belhelcom.org.
Што такое УПА і навошта ён патрэбны
Раз у чатыры з паловай года кожная краіна-член ААН праходзіць працэдуру Універсальнага перыядычнага агляду – свайго роду "экзамен", дзе дае справаздачу аб захаванні правоў чалавека. Іншыя краіны даюць падсправаздачнай краіне рэкамендацыі – што неабходна палепшыць.
Затым краіна, якая праходзіць працэдуру агляду, добраахвотна вызначае, якія з атрыманых рэкамендацый прыняць. Мяркуецца, што краіна прымае і выконвае рэкамендацыі добраахвотна, бо гэта зробіць жыццё людзей лепшым. А паколькі агляд перыядычны (раз у чатыры з паловай года), ёсць магчымасць убачыць, як краіна рэкамендацыі выканала.
Беларусь прайшла працэдуру УПА ў 2010, 2015 і 2020 гадах. Агляд вырабляецца на аснове трох ключавых дакументаў.
Першы з іх – інфармацыя, падрыхтаваная адпаведнай дзяржавай. У нацыянальны даклад уваходзяць звесткі аб нарматыўных і інстытуцыйных рамках абароны правоў чалавека, звесткі аб выкананні міжнародных абавязацельстваў у галіне правоў чалавека, нацыянальнага заканадаўства і добраахвотных абавязацельстваў, нацыянальныя прыярытэты і ініцыятывы для пераадолення праблем і паляпшэння становішча з захаваннем правоў чалавека; чаканні дзяржавы з пункту гледжання нарошчвання патэнцыялу і просьбы аб тэхнічнай дапамозе.
Другі – падрыхтаваная Упраўленнем Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека падборка інфармацыі, якая змяшчаецца ў дакладах дамоўных органаў, спецыяльных працэдур і іншых адпаведных органаў ААН.
Трэці – рэзюмэ дадатковай "годнай даверу і надзейнай інфармацыі", прадстаўленай іншымі зацікаўленымі бакамі, напрыклад, НДА, нацыянальнымі праваабарончымі арганізацыямі, прафсаюзамі, рэлігійнымі групамі. Дадзенае рэзюмэ таксама складае ўпраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па правах чалавека.
Тры справаздачы, на якіх засноўваўся агляд Беларусі ў 2020 г, можна знайсці тут.
Нагадаем, што тады праваабаронцы падавалі сваю кааліцыйную справаздачу. А таксама прасоўвалі спіс прыярытэтных рэкамендацый Нацыянальнай праваабарончай кааліцыі для працэдуры УПА.
Беларусь і УПА: 2020-2025
У рамках агляду 2020 года Беларусь атрымала 266 рэкамендацыі. Цыкл працягнецца да 2025 года, калі дзяржава прадставіць інфармацыю аб тым, як выканала гэтыя рэкамендацыі.
Рэкамендацыі, атрыманыя Беларуссю, датычацца ратыфікацыі міжнародных дагавораў, прававых і інстытуцыйных рэформаў, грамадзянскіх і палітычных правоў, эканамічных, сацыяльных і культурных правоў, правоў жанчын і іншых уразлівых груп.
Прамежкавая справаздача праваабаронцаў
Для таго, каб зафіксаваць, на якім этапе ў выкананні рэкамендацый дзяржава знаходзіцца на дадзены момант, беларускай праваабарончай кааліцыяй пры ўдзеле іншых арганізацый грамадзянскай супольнасці была падрыхтаваная прамежкавая справаздача.
З 266 рэкамендацый, атрыманых Беларуссю ў рамках трэцяга цыклу, 14 не ацэньваліся ў сілу адсутнасці дастатковай колькасці інфармацыі. Аналіз паказаў, што з 252 ацэненых рэкамендацый толькі дзве выконваюцца дзяржавай, адна знаходзіцца ў стадыі выканання, 26 выконваюцца часткова і 223 не выконваюцца.
Акрамя таго, з дзевяці рэкамендацый, якія Беларусь пагадзілася выканаць у гэтым цыкле УПА, паводле ацэнак праваабаронцаў, толькі пяць рэкамендацый выконваюцца, але не ў поўным аб'ёме (адна рэкамендацыя не выконваецца і тры не ацэньваліся). З 124 рэкамендацый, якія Беларусь прыняла як ужо рэалізаваныя ў дзяржаве, дзве сапраўды выконваюцца, адна знаходзіцца ў стадыі выканання і 20 выконваюцца часткова (90 не выконваюцца і 11 не ацэньваліся). З 18 рэкамендацый, прынятых Беларуссю часткова, адна выконваецца часткова і 17 не выконваюцца. Чатыры рэкамендацыі, прынятыя Беларуссю як знаходзяцца ў стадыі рэалізацыі, не выконваюцца.
У справаздачы мы не проста ацанілі выкананне рэкамендацый, але і далі каментар, які тлумачыць канкрэтную ацэнку.
Так, напрыклад, ацэньваючы як не выкананую рэкамендацыю ад Грэцыі "прыняць усёабдымнае антыдыскрымінацыйнае заканадаўства, якое вызначае ўсе формы дыскрымінацыі ў адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі, і гарантаваць жанчынам роўны доступ да працы", якую Беларусь прыняла як ужо рэалізаваную, мы паказалі на адсутнасць комплекснага антыдыскрымінацыйнага заканадаўства, якое змяшчае адпаведныя паняцці, уключаючы вызначэння прамой і ўскоснай дыскрымінацыі, эфектыўных механізмаў разгляду скаргаў на дыскрымінацыю і канкрэтных санкцый супраць дыскрымінацыі. Мы таксама адзначылі, што жанчыны працягваюць сістэматычна сутыкацца з дыскрымінацыяй у працоўнай сферы, у прыватнасці, захоўваюцца спіс забароненых прафесій для жанчын, гендэрны разрыў у аплаце працы і "шкляная столь", харасмент.
Мноства рэкамендацый, якія тычацца заканадаўства і практыкі яго прымянення ў сферы свабоды выказвання меркавання, уключаючы свабоду СМІ, свабоды мірных сходаў і асацыяцый і іншых грамадзянскіх і палітычных правоў, былі ацэненыя праваабаронцамі як тыя, якія не выконваюцца са спасылкай на масавыя рэпрэсіі ў дачыненні да "нязгодных".
Праваабаронцы падрыхтавалі справаздачу ў ААН аб выкананні дзяржавай рэкамендацый трэцяга цыкла ўніверсальнага перыядычнага агляду