З нагоды 29-й гадавіны прыняцця Дэкларацыі аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі на пляцоўцы Тэрыторыя правоў (Мінск) 26 ліпеня прайшлі прэзэнтацыя і прагляд дакумэнтальнай хронікі "Беларусь: вясна'96. Quo vadis". Фільм апавядае пра падзеі гарачай вясны 1996 г. Рэжысёр — Сяргей Чырык.
Пасля прагляду прайшла дыскусія з узелам Лявона Баршчэўскага, які з’яўляўся дэпутатам Савета 12 склікання, а таксама Алесем Бяляцкім, старшынёй ПЦ “Вясна”.
- Лявон Баршчэўскі і Алесь Бяляцкі. Фота: ПЦ "Вясна".
Лявон Баршчэўскі пры ўспаміне падзей вясны 1996 года адзначыў, што гэта быў моцны рух і ў акцыях удзельнічалі як сталыя людзі, так і моладзь.
Цягам трох вясенніх месяцаў адбываліся шматлікія мітынгі і пікеты. Кульмінацыяй сталі дэманстрацыі супраць інтэграцыі з Расеяй, а таксама Чарнобыльскі шлях 26 красавіка, у якім узяло удзел некалькі дзесяткаў тысяч чалавек. Менавіта тады пачаліся пераследы, затрыманні і суды над дэманстрантамі.
“Мы адчулі, што рэпрэсіўны махавік пачаў закручвацца. І тады Алесь прыйшоў з ідэяй праваабарончай арганізацый, якая будзе аператыўна дапамагаць людзям. Так узнік праваабарончы цэнтр «Вясна»", — адзначыў Лявон Баршчэўскі.
Алесь Бяляцкі падкрэслівае, што жорсткія рэпрэсіі супраць удзельнікаў акцый пачаліся менавіта тады, вясной 1996 года:
“Даволі працяглы перыяд, фактычна з 1988 года, пасля разгону Дзядоў, улады баяліся чапаць масавыя акцыі. А тое, што мы ўбачылі на Чарнобыльскім шляху 1996, не ўкладалася ў тыя часы ні ў якія рамкі грамадскага жыцця. Сотні людзей былі затрыманы, была ўзбуджана крымінальная справа за масавыя беспарадкі, у турму патрапілі Юрый Хадыка і Вячаслаў Сіўчык, якія сідзелі і галадалі з палітычных прычынаў. Для грамадства гэта быў поўны шок. Людзі не ведалі, дзе хто сядзіць, не было ніякай інфармацыі. Фактычна гэта паслужыла прычынай для стварэння ПЦ “Вясна”. Напачатку наша группа актывістаў збірала інфармацыю пра тое, хто дзе знаходзіцца, хто колькі адсядзеў--мы запісвалі гэтыя прозвішчы, запісвалі таксама як хто быў затрыманы (кагосьці збілі дубінкай, хтосьці быў патручаны газам). І вось фактычна з гэтага часу пачала працаваць ініцыятыўная група “Вясны”, якая працягвае працаваць зараз як праваабарончы цэнтр “Вясна”.
- Фота: ПЦ "Вясна".
Сярод дэмастрантаў вясны 1996 года быў і студэнт Сяргей Антусевіч. Зараз ён з’яўляецца намеснікам старшыні Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў. У параўнанні з сённяшняй сітуацыяй Сяргей Антусевіч адзначае, што зараз улада “шмат чаму навучылася, у тым лік як паводзіць сабе з масавымі акцыямі”.
“Тая сітуацыя літаральна была іншай. Мілыцыя сябе паводзіла інакш. Канешне, яны прымянялі нейкую сілу, але гэта было зусім як дзіцячы садок у параўнанні з сённяшняй сітуацыяй. Тады міліцыянты былі менш узброенымі. 24 сакавіка 1996 года я ўпершыню ўбачыў, як амапаўцы беглі за людзьмі, але гэта не той разгон, які мы бачылі значна пазней”, — мяркуе Сяргей Антусевіч.
- Лявон Баршчэўскі, Алесь Лагвінец, Алесь Бяляцкі і Сяргей Чырык. Фота: ПЦ "Вясна".
Лявон Баршчэўскі лічыць, што зараз грамадска-палітычная сітуацыя зусім іншая:
"Тады, у 1996 годзе, людзі былі актыўнымі, яны былі са свядомымі палітычнымі інтэрэсамі. Канешне, асноўная частка людзей ва ўсіх краінах пасіўная. Але калі палітыка ўлады накіравана на тое, каб гэтую пасіўнасць замацаваць, то цягам доўгага часу гэта прыводзіць да эфекту агульнай пасіўнасці, калі людзі пачынаюць думаць, што палітыка з’яляецца рызыкоўным заняткам”.
Мерапрыемства ў гонар 29-й гадавіны прыняцця Дэкларацыі аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі зладзіў грамадскі рух “Дзея”.
Крыніца: "Беларусь: вясна'96. Quo vadis" — як пачыналася “Вясна”