Ці будуць адрознівацца цяперашнія парламенцкія выбары ад папярэдніх. І ці варта за імі назіраць?
Назіранне за выбарамі ў Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь ажыццяўляецца РПГА «Беларускі Хельсінкскі камітэт» і ПЦ "Вясна" ў межах кампаніі "Праваабаронцы за свабодныя выбары". Ці чакаюць праваабаронцы чагосьці новага падчас парламенцкай кампаніі ў гэтым годзе? "Народная Воля" спытала пра гэта каардынатара кампаніі, юрыста Валянціна Стэфановіча.
На думку Стэфановіча, у працэдурах правядзення выбараў ніякіх зменаў не чакаецца.
— Не было ўнесена ніякіх зменаў у Выбарчы кодэкс, не былі імплементаваны рэкамендацыі АБСЕ, напрыклад, у працэдуру падліку галасоў. ЦВК па-ранейшаму лічыць, што немагчымы падлік галасоў адным сябрам камісіі, дэманструючы кожны бюлетэнь усім прысутным, у тым ліку і назіральнікам, паколькі гэта не прапісана ў Выбарчым кодэксе. Але там наогул нічога не прапісана ў частцы працэдур, таму калі б камісіі так лічылі, яны нічога б не парушалі. Так што ўсё будзе так, як заўсёды.
— Кіраўнік ЦВК Лідзія Ярмошына раней заяўляла, што гатовыя змены ў выбарчае заканадаўства, але яны не прынятыя. Больш за тое, Лукашэнка практычна два гады, да нядаўняга часу, нават не сустракаўся з ёй.
— Яшчэ ў 2016 годзе была створана міжведамасная група па вывучэнні рэкамендацый БДІПЧ АБСЕ і іншых рэкамендацый з мэтай выпрацоўкі нейкіх зменаў. Нейкія напрацоўкі ў пачатку 2017 году былі перададзеныя прэзідэнту, і на гэтым усё скончылася.
Невядома, якія гэта былі прапановы. Кампанія "Праваабаронцы за свабодныя выбары" таксама накіроўвала свае прапанову, напрыклад, пра падлік галасоў, фарміраванне камісій, датэрміновае галасаванне, але ў адказ цішыня.
У 2017 годзе пачаліся масавыя «антыдармаедскія» пратэсты, і ўлада вырашыла, што пакуль не варта спяшацца, паколькі «стабільнасць» у краіне важней за ўсё. А цяпер заканадаўства тым больш не будзе мяняцца, таму што пачаліся выбары.
— Ці варта наогул назіраць за выбарамі, калі нічога не памянялася?
— Мы заўсёды назіраем за выбарамі, але называем гэта адміністрацыйнымі працэдурамі фарміравання органаў улады. Тым не менш, нейкі палітычны працэс у краіне праходзіць, і назва яму неабходна даць, прычым аргументавана, не проста абапіраючыся на нейкія лозунгі, а на канкрэтныя факты, падаючы іх як міжнароднай, так і беларускай супольнасці.
Але беларускай супольнасці ўжо напляваць, што там адбываецца з выбарамі, аднак, тым не менш, падчас выбараў грамадзяне заўсёды сутыкаюцца з парушэннямі іх правоў.
Праваабаронцы не могуць праходзіць міма такіх парушэнняў, а гэта, да прыкладу, прымус да ўдзелу ў галасаванні, прычым з пагрозамі прымянення санкцый і негатыўных наступстваў у дачыненні да людзей. Такія рэчы заўсёды трэба паказваць.
— Ці варта браць удзел у выбарах, якіх фактычна няма?
— Гэта пытанне вельмі дыскусійнае, гэта павінны вырашаць самі палітычныя суб'екты. Думаю, усе разумеюць, што наўрад ці ў іх ёсць шанцы перамагчы на выбарах, яны сваім удзелам вырашаюць нейкія іншыя свае тактычныя задачы і пытанні. Напрыклад, давядзенне сваіх важных пунктаў праграмы да грамадскасці, магчымасць легальна сустракацца з грамадзянамі падчас агітацыйных мерапрыемстваў, якія будуць праходзіць у рамках Выбарчага кодэкса, а не закона аб масавых мерапрыемстваў, гэта значыць, за іх не трэба будзе плаціць.
Ну, і падтрымліваць сваю вядомасць у грамадстве. Такая наша рэальнасць і палітычнае жыццё, якое выбудавана на працягу многіх гадоў, калі ў краіне адсутнічае палітычная канкурэнцыя і палітычны плюралістычны працэс, які можна назваць выбарамі.
Такая сістэма дрэнна ўздзейнічае не толькі на апазіцыю, але і на органы ўлады, таму што дэпутаты, якія не праводзяць паўнавартасных выбарчых кампаній, не маюць вопыту зносін з людзьмі, а потым так і прадстаўляюць іх інтарэсы ў парламенце.
Крыніца: Назіральнік са стажам: «Беларускай супольнасці ўжо напляваць»