Юрыст прааналізаваў рашэнне Аршанскага райвыканкама № 2015 ад 28 кастрычніка 2024 г. "Об организации и проведении республиканского фестиваля-конкурса патриотической песни "Сердцем причастны". На яго думку, арганізацыя падобных патрыятычных фестываляў у Беларусі, уключаючы "Сэрцам датычныя", з'яўляецца адным з метадаў умацавання палітычнага кантролю і фарміравання ідэалагічна лаяльнага насельніцтва.
Падобныя мерапрыемствы служаць некалькім мэтам, на думку юрыста:
1. Ідэалагічнае выхаванне моладзі:
Конкурс ахоплівае дзяцей і моладзь ад 7 да 17 гадоў, а таксама дарослых, што ўказвае на спробу дзяржавы ўздзейнічаць на ўсе ўзроставыя групы. Моладзь і дзеці больш успрымальныя да ідэалагічных уплываў, таму праз такія мерапрыемствы дзяржава спрабуе ўкараніць пэўныя каштоўнасці з ранняга ўзросту, фармуючы патрыятычныя погляды і лаяльнасць да існуючага рэжыму.
2. Кантроль культурнай сферы:
Прыцягваючы да ўдзелу прафесіяналаў і непрафесіяналаў, улады не толькі падтрымліваюць патрыятычную накіраванасць культурнага прадукта, але і забяспечваюць кантроль над яго зместам. Конкурсныя журы, якія фарміруюцца з "кампетэнтных" асоб, верагодна, ухваляюць толькі тыя творы, якія адпавядаюць афіцыйнай ідэалогіі.
3. Стварэнне "бачнай" падтрымкі рэжыму:
Праз публічныя конкурсы, фестывалі і ўзнагароджанні ўлады ствараюць ілюзію народнай падтрымкі. Для аўдыторыі, як мясцовай, так і міжнароднай, гэта можа выглядаць як праява адзінства народа і ўлады, хоць удзел у падобных мерапрыемствах часцяком прымусовы ці сацыяльна матываваны.
4. Умацаванне культурнай ідэнтычнасці, звязанай з уладай:
Патрыятычная песня, як фармат, спрыяе стварэнню пазітыўнага ладу дзяржавы, прывязваючы культурныя і ідэалагічныя каштоўнасці да правячага рэжыму. Гала-канцэрты і ўзнагароджанні, якія падкрэсліваюць дасягненні ўдзельнікаў, служаць для ўзмацнення сувязей паміж грамадзянамі і дзяржаўнай ідэалогіяй, прывіваючы культурную ідэнтычнасць, ухваленую ўладай.
Такім чынам, правядзенне фестывалю "Сэрцам датычныя" дазваляе беларускім уладам вырашаць задачы, звязаныя з кантролем культуры, кіраваннем ідэалогіяй і палітычным выхаваннем розных узроставых груп насельніцтва.
Пры гэтым, арганізацыя патрыятычных фестываляў з жорсткім кантролем зместу можа сведчыць аб парушэнні права на свабоду выказвання меркавання, асабліва калі ўдзельнікі фактычна абмежаваныя ў магчымасці прадстаўляць альтэрнатыўныя пункты гледжання. У Беларусі, як і ў іншых таталітарных рэжымах, дзяржаўныя мерапрыемствы такога кшталту часта накіраваныя на прасоўванне вузканакіраванай дзяржаўнай ідэалогіі, што абмяжоўвае плюралізм меркаванняў.
Як гэта парушае правы на свабоду выказвання?
1. Абмежаванне зместу:
Калі ў конкурсе ўдзельнічаюць толькі тыя, хто выказвае патрыятызм у форме, ухваленай дзяржавай, то іншыя погляды і формы выказвання аўтаматычна душацца. Гэта парушае права на свабоднае выказванне альтэрнатыўных меркаванняў і поглядаў, што з'яўляецца адным з фундаментальных правоў чалавека, замацаваных, у прыватнасці, у артыкуле 19 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах (МПГПП).
2. Прымусовы ўдзел і ціск:
Калі ўдзел у такіх мерапрыемствах носіць часткова прымусовы характар (напрыклад, з ціскам на школы і ўстановы культуры), гэта таксама парушае свабоду асобы і свабоду выказвання, бо людзі вымушаныя падтрымліваць афіцыйную ідэалогію пад пагрозай негатыўных наступстваў.
3. Манаполія на культурную і інфармацыйную прастору:
Ва ўмовах, калі дзяржава кантралюе большую частку культурных і інфармацыйных каналаў, альтэрнатыўныя формы самавыражэння і творчасці могуць апынуцца выцесненымі або цэнзураванымі. Дзяржаўная манаполія на правядзенне буйных культурных мерапрыемстваў можа азначаць фактычнае прыгнечанне альтэрнатыўнага культурнага самавыяўлення.
Практычныя наступствы для грамадзян:
З-за манапалізацыі патрыятычнай тэматыкі і жорсткага кантролю культурных падзей, грамадзяне пазбаўлены магчымасці публічна выказваць крытыку, альтэрнатыўныя погляды і займацца творчасцю па-за рамкамі афіцыйнай ідэалогіі. У выніку патрыятычныя конкурсы, такія як "Сэрцам датычныя", могуць узмацняць атмасферу ідэалагічнага кантролю і душыць разнастайнасць меркаванняў, што негатыўна адбіваецца на праве грамадзян на свабоду выказвання.
Віталь Віхура